मानब सभ्यताको क्रमबद्ध विकास र बिभिन्न सभ्यता एवं महत्वपूर्ण घटनाहरु सम्बन्धी जानकारी ।

 

🔂 मिश्रको सभ्यता

✅ मिश्रको सभ्यतालाई विश्वको सबभन्दा पुरानो सभ्यता मानिन्छ,

✅ मध्य अफ्रिकाबाट निस्केर उत्तरतर्फ बगेको नाइल नदीको किनारमा फस्टाएको,

✅ ३४०० ई. पू. मा मेनिज नाम गरेका राजाले मिश्रको एकीकरण गरेर मेम्फिस नामको राजधानी बनाएका,

✅ मिश्रको इतिहासमा ३००० देखि २५०० ई. पू. को समयलाई पिरामिड युग भनिन्छ,

✅ मिश्रमा राज्य गर्ने राजालाई फराह (ठुलो घर वा दरबारमा बस्ने मानिस) भनिन्छ,

✅ फराह चेओप्स वा खुफुका निम्ति बनेको गिजाको पिरामिड सबभन्दा ठूलो हो,

✅ मिश्रको वास्तुकलाको अर्को उत्कृष्ट नमूना कारनाक, आबू सिम्बेल, थेब्स र लक्सारको मन्दिर थियो,

✅ मिश्रको स्फिनिक्सको मूर्ति विश्वको उत्कृष्ट मूर्तिकला मानिन्छ,

✅ मूर्तिको टाउको मानिसको र जिउ सिंहको रहेको,

✅ प्राचीन मिश्रको समाजलाई पाँच वर्गमा विभाजित गरिएको थियो  (पहिलो वर्गमा राजपरिवार, दोस्रोमा सामन्त, तेस्रोमापुजारी, चौथोमा मध्यमवर्ग र पाँचौंमा दास पर्दथे)

✅ प्राचीन मिश्रमा साहित्यको पनि विकास भइसकेको थियो ।

 

🔂 मेसोपोटामियाको सम्यता

✅ यो सभ्यताको विकास दुई नदीहरुको (टिग्रिस र युफ्रेटस) बीचमा भएको थियो,

✅ यो सभ्यता पूर्वी सिरियाको केही भाग र इराकको ठूलो क्षेत्रमा फैलिएको थियो,

✅ यो सभ्यतामा उब्जाउशील भूमि भएको हुनाले यसलाई फर्टाइल क्रेसेन्ट अर्थात् अर्धचन्द्राकार उर्बर भूमि भनियो,

✅ यो सभ्यता शुरुको अवस्थालाई कृषिकाल भनिन्छ,

✅ यो सभ्यतालाई (कृषिकाल, पूर्वसुमेरियनकाल, सुमेरियनकाल, बेबिलोनियन काल र असिरियन काल) गरेर पाँच भागमा बाँडिएको छ,

✅ पूर्वसुमेरियन कालमा नै श्रमको विभाजन गर्ने प्रचलन चल्यो,

✅ सुमेरियनहरु इन्डोयूरोपियन जातिका मानिस थिए,

✅ यिनीहरुले युफ्रेटस नदीको किनारामा जंगल झाडी सफा गरेर जौ र गहुँको खेती शुरु गरेका थिए,

✅ यिनीहरु गाई, गोरु र गधाजस्ता जनावर पाल्ने गर्दथे,

✅ यिनीहरु कुशल शिल्पकार र चित्रकार थिए,

✅ यिनले नै क्युनिफर्म नामको लिपि विकास गरेका थिए,

✅ हाम्रो घडीमा प्रयोग गरिने समयको विभाजन यिनैले गरेका थिए,

✅ सुमेरियन, अक्काडियन र गुटिएन साम्राज्यको पतन भएपछि सिरियाको मरुभूमिबाट आएका एमोराइटहरुले सुमरमाथि अधिकार गरे र त्यसही सुमर बेबिलोनियाको नामबाट प्रसिद्ध भयो,

✅ त्यसै वंशका छैटौं राजा हम्मुराबीले देशको एकीकरण गरेर बेबिलोनियालाई आफ्नो राजधानी बनाए, यिनीहरु लडाकु जाति थिए,

✅ टिगलेथ पिलेसर तृतीय, सारगन द्वितीय र सेन्नाचेरिव नामका प्रसिद्ध राजाले बेबिलोनियामा राज्य संचालन गरेका थिए, चाल्डियन र मेडेर जातिको आक्रमण पछि असिरियन साम्राज्य विभाजित भयो,

✅ चाल्डियनहरुले बेबिलोनियाबाट शासन गर्न थाले,

✅ युनानीहरुले यसलाई संसारका सात आश्चर्यमध्ये एक भन्ने नाम दिए ,

✅ ज्ञानविज्ञान, साहित्य, धर्म, भूगोल र व्यापारका क्षेत्रमा यस सभ्यताले ठूलो गुन लगाएको थियो ।

🔂 सिन्धघाटीको सभ्यता

✅ यो सभ्यताको प्रारम्भ ३००० ई. पू. मा भएको थियो,

✅ यस सभ्यताको मुख्य केन्द्र हालको पाकिस्तानको हडप्पा र मोहोनजोदडोमा पर्दछ,

✅ सिन्धघाटी सभ्यताको मुख्य विशेषता भवन निर्माण तथा नहर योजना थियो,

✅ प्रत्येक घरमा सुत्ने कोठा, बैठक कोठा, भान्सा र स्नानगृह छुट्टाछुट्टै बनेका हुन्थे,

✅ मोहन्जोदडोमा खाद्य भण्डार र सभागृह पनि बनेको थियो,

✅ सिन्धघाटीका मानिसहरु फलफूल, माछामासु, तरकारी र दूध खाने गर्दथे,

✅ यिनीहरु नाइटोदेखि मुनि मात्र लुगा लगाउँथे, पुरुषहरु कुममा च्यादर राख्थे,

✅ महिलाहरु विभिन्न किसिमका श्रृंगारका साधनहरु प्रयोग गर्दथे,

✅ धनीहरु आफ्नो सुख सुविधाका निम्ति दासदासी राख्ने गर्दथे,

✅ सिन्धवासीहरुको व्यवसाय कृषि, व्यापार र उद्योग थियो,

✅ यिनीहरु खेतीपातीका साथै पशुपालन पनि गर्दथे,

✅ यिनीहरुलाई तामा, काँच, टिन र चाँदीको प्रयोग गर्ने तरीका राम्ररी थाहा थियो,

✅ यिनीहरु नापतौल गर्न पनि जान्दथे,

✅ सिन्धवासीहरु मातृका र शिवको पूजा गर्दथे र यसबाहेक यिनीहरु सर्प, परेवा, बाख्रा, गोरु, गैडा र गोहीको पूजा गर्दथे ।

🔂 यूनानी सभ्यता

✅ युनानी सभ्यताको मुख्य विशेषता नै नगरराज्य थियो,

✅ सबभन्दा ठूला स्पार्टा र एथेन्स थिए, भने स्पार्टा ३,००० वर्गमाइल र एथेन्स १,०६० वर्गमाइलमा फैलिएका थिए,

✅ यी नगरराज्यहरुका बीचमा बराबर संघर्ष हुने गर्दथ्यो,

✅ तैपनि भाषा, धर्म र साहित्यले यिनीहरुलाई एकताबद्ध बनाएको थियो,

✅ युनानले पर्सियाको युद्ध, पेलोपोनेसियनको युद्ध र अलेक्जेण्डरको विश्व विजय अभियानमा भाग लिनु परेको थियो,

✅ युनानमा कुलीनतन्त्र र प्रजातन्त्र दुवै किसिमको शासनव्यवस्था थियो,

✅ स्पार्टामा कुलीनतन्त्र र एथेन्समा प्रजातन्त्र थियो,

✅ प्राचीन युनानमा मन्दिर, मूर्ति र चित्रकलाको राम्रो विकास भएको थियो,

✅ ओलम्पियामा बनाइएको देउताका राजा जेउसको मूर्ति विश्वका सात आश्चर्यमध्ये एक मानिन्छ,

✅ साहित्यका क्षेत्रमा महाकवि होमरले दिएको योगदान महत्वपूर्ण छ,

✅ सेफो युनानकी प्रथम कवयित्री थिइन् पिन्डार युनानका सर्वश्रेष्ठ कवि र गीतकार थिए,

✅ इतिहासका पिता हेरोडोट्स र वैज्ञानिक इतिहासका पिता थ्युसिडाइडिजले इतिहास लेखनका क्षेत्रमा उल्लेखनीय योगदान दिए,

✅ सुकरात, प्लेटो, अरस्तु, थेल्सजस्ता युनानी दार्शनिकहरुले राजनीति र दर्शनको नयाँ आयाम थपेका थिए,

✅ गणितज्ञ र भौतिकशास्त्री आर्किमिडिज र युक्लिड तथा चिकित्साशास्त्रका पिता हिप्पोक्रेटसले वैज्ञानिक अनुसन्धानलाई अगाडि बढाए,

✅ भौगोलिक ज्ञान र खगोलशास्त्रको अन्वेषण युनानबाट नै भएको थियो,

✅ आधुनिक विश्वलाई युनानले साहित्य, मनोरन्जन, राजनीति, दर्शन र विज्ञानका क्षेत्रमा उल्लेखनीय योगदान दिएको छ ।

🔂रोमको सभ्यता

✅ इटली प्रायद्वीपको टाइवर नदीको किनारमा रोम नगरराज्यको स्थापना भएको,

✅ ५०९ ई. पू. मा राजतन्त्रको अन्त्यपछि रोममा रोम गणतन्त्रको स्थापना भयो,

✅ रोममा राजतन्त्रात्मक व्यवस्था भए पनि राजा वंशानुगत हुँदैनथे, राजाको निर्वाचन गरिन्थ्यो

✅ गणतान्त्रिक शासनव्यवस्थामा नागरिक सभा, कन्सुल, सिनेट, डिक्टेटर, ट्रिव्यून, प्रिटोर, सेन्सर, क्वेइस्टरजस्ता संस्था र अधिकारीहरु कार्यरत थिए ।

✅ रोमन साम्राज्यमा प्रान्तीय स्वायत्त शासन लागू थियो,

✅ रोमन कानूनको सफलताका निम्ति पेट्रिसियन र प्लेबियनका बीचमा चलेको संघर्ष र जागरण, बाह्र पत्र अधिकारपत्रको निर्माण, स्वदेशी र विदेशीका समस्या, अदालतमा जूरीको व्यवस्था, कानूनविद र दार्शनिकको विचार, नागरिक कानून, जनताको कानून, प्राकृतिक कानून, जस्टिनियन कोडको निर्माण उत्तरदायी थियो,

✅ रोमको सभ्यताले विश्वलाई कानून, सरकारको संगठन, राजनीतिक सिद्धान्त, वास्तुकला र बाटो निर्माण, इसाई धर्मको प्रचार र पात्रोको निर्माणमा उल्लेखनीय योगदान दिएको छ ।

 

🔂प्राचीन चीनको सभ्यता

✅ चीनको सभ्यता विश्वको पुरानो सभ्यता मध्येको एक हो, यसको चार हजार वर्ष पुरानो लिखित इतिहास छ,

✅ यहाँ प्राप्त आदिम मानव अवशेषलाई ट्वान माऔ, लानय्येन र पेचिङ भनी ठाउँकै नामबाट तिनका नाम राखिएका थिए ।

✅ चीनमा धेरै समयसम्म राजतन्त्रात्मक व्यवस्था कायम थियो,

✅ त्यहाँ शिया वंशदेखि अन्तिम छिंग वंशसम्म सैतीसवटा वंशले शासन गरेको देखिन्छ,

✅ चिनियाँ दर्शन, साहित्य, कृषि, प्रविधि, शिक्षा, चिकित्सा, पात्रोको प्रभाव विश्वभरी परेको पाइन्छ ।

 

🔂 समयानुसार विश्वका चर्तित घटनाहरु

✅ मिश्रको सभ्यता  👉 (नाइल नदीको किनार)

✅ मेसोपोटामियाको सभ्यता 👉(टिग्रिस र युफ्रेटस बीच) 

✅ सिन्धु घाटीको सभ्यता 👉 (पाकिस्तानको हडप्पा र मोहोनजोदडो)

✅ युनानी सभ्यता 👉(यूरोपको पश्चिमी तटको युनानबाट)

✅ रोमको सभ्यता👉 (इटली प्रायद्वीपको टाइवर नदीको किनार)

✅ प्राचीन चीनको सभ्यता👉 (ह्वाङ हो (पहेलो नदी) नदीको उपत्यकामा अवस्थित)

✅ वैदिक सभ्यता

✅ इसाई धर्मको उदय

✅ ईस्लाम धर्मको उदय

✅ सामन्तवाद

✅ म्याग्ना कार्टा,१२१५

✅ पुनर्जागरण, १४५३

✅ धर्मसुधार आन्दोलन, १४८३-१५४६

✅ गौरवपूर्ण क्रान्ति, १६८८

✅ अमेरिकी क्रान्ति, १७६५-८३

✅ फ्रान्सको राज्यक्रान्ति, १७८९-१७९९

✅ औद्योगिक क्रान्ति, १७६०-१८२०

✅ रूसको क्रान्ति,१९१७

✅ इटलीको एकीकरण,१८४८-१८७१

✅ जर्मनीको एकीकरण,१८७१

✅ मेइजी पुनर्स्थापना,१८६८

✅ चीनको क्रान्ति, १९११

✅ भारतीय राष्ट्रिय आन्दोलन,१९४७

✅ पहिलो विश्वयुद्ध, १९१४-१९१८

✅ राष्ट्रसंघ,१९२०

✅ मुसोलिनी

✅ फासिस्टवाद

✅ हिटलर र नाजीवाद

✅ दोस्रो विश्व युद्ध १९३९-१९४५

✅ संयुक्त राष्ट्रसङ्घ,१९४५

 

सन्दर्भः 

-https://ne.wikipedia.org

-(प्रस्तुत विषयमध्ये केही विषयहरु डा. श्रीराम प्रसाद उपाध्यायको विश्वको इतिहास पुस्तकबाट)